Historia wsi Pałecznica         

Wzmianki w źródłach: Pelcznycha- 1280, Pałesnica- 1326, Pałęsznica- 1337, Pelcznicza- 1382, Pelcznycza- 1470. Nazwa pochodzi od staropolskiej nazwy rzeczki Pełcznica, co znaczy- błotnista (obecnie Łoszówka), która przepływa przez wieś. Z biegiem lat utarło się, że nazwa pochodzi od „pałki” lub historycznej osoby- Pełki (Nicolas Peleita- kanonik wiślicki), stąd w 1527r- Pelecznycza, 1581- Pelesnicza, 1787- Pałecznica i ostatecznie w 1827- Pałecznica. Pałecznica to wieś parafialna, której kościół nosi wezwanie św. Jakuba Starszego Apostoła. Jest to odwieczne, historyczne centrum administracyjne, handlowe i gospodarcze, najpierw klucza i dekanatu (od 1326r), a później gminy. Wieś powstała we wczesnym średniowieczu (X-XI w), ale pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1280r, a zwłaszcza z 1337r (decanatus de Pelcinitia), kiedy to król W. Łokietek przeniósł ją na prawo niemieckie. Była to wieś rycerska- gniazdo licznych rodów, np. ok. 1337r właściciel Pałecznicy wspomniany był Mszczuj h. Lis- wojewoda sandomierski. W połowie XV w właścicielami byli A. i P. Morscy h. Koźlerogi i Z. Łapanowski h. Drużyna. J. Długosz w Liber Beneficjorum wymienia kościół z kamienia wapiennego, wspomina, że 11łanów kmiecych dziesięcina przeznaczona była dla prebendy góreckiej przy katedrze krakowskiej oraz dla miejscowego plebana. Folwark w Biedzinie należał do Niemerzy Przystańskiego. Od wczesnego średniowiecza do połowy XV w wieś znajdowała się pod jurysdykcją kasztelana brzeskiego, a od końca XVI w do 1795 należała do powiatu proszowickiego. Już od XV w znaczącą rolę pełniło tu kowalstwo i inne rzemiosła. Pod koniec XVI w Pałecznica była siedzibą królewskiego podrzęstwa proszowickiego. Do końca XVII w dostarczano stąd na dwór królewski artykuły spożywcze: chleb, mąkę, świeże mięso, drób, warzywa, jarzyny i owoce. W końcu XVIII w Pałecznica była siedzibą klucza, w którego skład wchodził folwark Bidziny i część Pamięcic. Większa część później była własnością K. Dobińskiej h. Rawicz, kasztelanowej brzezińskiej. Mniejsza część Pałecznicy była własnością plebana. W części plebańskiej mieszkało 38osób i było 9 domów: plebania, wikaria, szpital (przytułek), organaria oraz domy krawca, szewców, chałupnika i dziada. Przy kościele była szkółka parafialna, gdzie w roku 1790 pobierało nauki 13uczniów. W szlacheckiej części Pałecznicy w latach 1783-1791 znajdował się dwór, folwark, młyn, 2 karczmy i browar, oraz 40 domów: wójta, kmiecych, zagrodników, chałupników, gajowych, ogrodnika, włodarza, lokaja, karbowego, polowego, szewców, ślusarzy, kołodziejów, młynarki, kowala i „forczmana” oraz w dworku zwanym „szpital”: tkacz i kołodziej. Ludność: 1787- 361mieszk. (w tym 2 ze szlachty), 1791- 328mieszk. (w tym 11 ze szlachty). W tym czasie w okolicac Pałecznicy znajdowało się kilka gajów dębowych: winiarski (zwany Karwa), gaj pałeczniki na górze Kamieniec (ciągnący się wokół Pałecznicy, część należała do Łaszowa i Gruszowa), kolejny znajdował się na płn-zach od drogi Pałecznica-Lelowice i ciągnął się do karczmy „Zielonej” (miejscowa ludność nazwała ten gaj „Zapusta”, był to gaj dębowo-brzozowy), najstarszy i najokazalszy był dębowy gaj niezwojowski. Pozostałe gaje znajdowały się w Nadzowie, Czuszowie i Czuszówku. W 1827r w Pałecznicy było 60 domostw z 405mieszk. W XXw Pałecznica posiadała folwark liczący 1162morgi, drugi folwark „Biedziny” liczył 153morgi, we wsi był obecny murowany kościół oraz urząd gminy. Parafia wchodziła w skład dekanatu miechowskiego i liczyła 2335 wiernych. Wtedy Pałecznica została stolicą gminy. 

Historia Gminy Pałecznica

            Większość osad gminy Pałecznica istniała już za czasów państwa Wiślan czyli w wiekach: VIII-X. Gdy Bolesław Chrobry na przełomie X i XI w podbijał Wiślan, to w Krakowie, Cieszynie, Wiślicy i Sandomierzu istniały świątynie chrześcijańskie z obrządkiem słowiańskim Istnieje hipoteza, że przynajmniej część mieszkańców tych ziem mogła już w końcu IX w przyjąć chrzest z rąk misjonarzy Państwa Wielkomorawskiego. Po jego upadku ziemie dawnego Państwa Wiślan zajęło Królestwo Czeskie. Skutecznego podboju ziem zajętych przez czechów, podjął się w latach 998-999 Bolesław Chrobry. W czwartej ćwierci XI w powstały na terenie kasztelanii ksiąskiej, wiślickiej i brzeskiej liczne kościoły i klasztory, np. w Hebdowie, Miechowie, Wiślicy, Prandocinie, Wysocicach i Wawrzeńczycach. Zapewne istniała tu dobrze zorganizowana administracja plemienna- opola, które w ciągu X i XI w przekształciły się w kasztelanie- lokalne ośrodki administracyjno-wojskowe władzy książęcej, a później królewskiej. Już od wczesnego średniowiecza w pobliżu Pałecznicy prowadził przez gminę trakt z Krakowa, przez Proszowice do Wiślicy i dalej do Sandomierza. Położenie przy szlaku, żyzność ziemi, wysokie zaludnienie i stosunkowo wysoki poziom organizacji administracyjno-gospodarczej sprzyjał rozkwitowi sołectw wchodzących obecnie w skład gminy Pałecznica. Etymologia nazw wiosek świadczy o tym iż powstały one w okresie plemiennym lub najpóźniej wczesnofeudalnym, tj. IX-XI w. Wszystkie z miejscowości dziś istniejących a położone na terenie gminy, wymienione są przez Jana Długosza w dziele Liber Beneficiorum. Długosz znał wszystkie dostępne w owym czasie źródła i podawał udokumentowane stosunki własnościowe poszczególnych wiosek. I tak wzmiankuje, że pierwszy kościół w Pałecznicy powstał na początku XIII w. Do dekanatu pałecznickiego należały parafie w Pałecznicy, Wrocimowicach, Racławicach, Wielkim i Małym Książu i Mstyczowie.

                Pałecznica oraz Niezwojowice i Solca zyskała znaczenie w okresie rozwoju reformacji na ziemiach polskich. W 1551r podkomorzy łęczycki S. Lasocki h. Dołęga, przekształcił tutejszy kościół w zbór kalwiński. Potem nawrócił go na arianizm. Protestantyzm znalazł w Pałecznicy wielu zwolenników wśród chłopów. Pod koniec 1584r w okresie kontrreformacji, kościół został zwrócony katolikom.

                Tragiczne wydarzenia XVIII w (rozbiory Polski) wpłynęły także na dzieje ziem gminy Pałecznica, która stała się częścią zaboru austriackiego. Po krótkim epizodzie Księstwa Warszawskiego (1809-1814) i Królestwa Polskiego (1815-1831), tereny obecnej gminy Pałecznica, aż do roku 1914 znalazły się w zaborze rosyjskim. Wielkie zrywy powstańcze narodu polskiego na trwałe wpisały się w dzieje tych ziem. Wraz z oddziałami powstańczymi zatrzymał się tu T. Kościuszko. Stąd jego oddziały wyruszyły ku Racławickim Polom. Wg historyków z rejonu Pałecznicy do wojsk powstańczych przyłączyło się ponad stu chłopów.